Monumentenroute Oldenzaal

Duur: vanaf 1 uur
Beginpunt: Tourist Info Oldenzaal, Grootestraat 13

Voor meer aanvullende informatie raden we je aan een bezoek te brengen aan de Tourist Info. Daar kun je een boekje met kaart, aanvullende informatie en foto’s van vroeger kopen voor €3,50. Deze is ook te koop in onze webshop.

Elk monument staat met twee foto’s in het boekje: een foto van het pand nu met daaronder een foto uit vroeger tijden. In een paar regels tekst wordt iets verteld over de geschiedenis van het pand. Loop je de route wanneer de winkels geopend zijn, dan kun je bij veel gebouwen ook even binnen kijken.

Kaart monumentenroute

Bekijk de routekaart hier in groot formaat.

Plekken langs de route van de stadswandeling

1. Eenvoudig en harmonieus - Grootestraat 13

Dit pand uit ca. 1800 is mede op grond van de plaats in de oorspronkelijke straatwand, de hoogte, de gevelindeling en de gevelbeëindiging een beeldbepalend gemeentelijk monument. Het pand werd gedeeltelijk gebruikt als winkel, waarvan de pui in 1921 is aangepast. Later werd de gehele benedenverdieping als winkel in gebruik genomen

2. Mooie motieven ornamenten - Grootestraat 21

Het pand is rond 1880 gebouwd als winkelwoonhuis en heeft twee lagen met een kap.

3. Schijnkap aan de gevel - Grootestraat 22

Het pand aan de Grootestraat 22 is met een plat dak gebouwd in de jaren dertig van de vorige eeuw. De bouwstijl heeft affiniteit met de Amsterdamse school. Hierbij kan je denken aan de decoratieve en expressieve bouwstijl uit de periode tussen 1913 en 1930.

4. Sober en monumentaal - Grootestraat 24

Het pand aan de Grootestraat 24 is een herenhuis afkomstig uit het midden van de 19e eeuw. Het is een statig gebouw met een classicistische gevel.

5. Stijlvol herenhuis - Deurningerstraat 27

Het pand aan de Deurningerstraat 27, gedateerd uit ca. 1850, bevindt zich nog in de oorspronkelijke neoclassicistische staat. Mej. Baurichter woonde hier. Later diende het pand als advocatenkantoor van mr. E.P.M.W. Domsdorf en o.a. als woonhuis, winkelen horecagelegenheid.

6. Levensboom in het bovenlicht – Deurningerstraat 32

Op de plaats van Deurningerstraat 32 staat een eenvoudig, stijlvol huis uit ca. 1860 dat bestaat uit twee lagen met een kap en plat. Het pand is bewoond geweest door B. Hummels, die in 1830 betrokken was bij het schuttersoproer.

7. Klassieke indeling – Steenstraat 30

Op de plaats van Steenstraat 30 stond in het jaar 1705 een behuizing van de familie Nieuwenhuis. Bij het huis stond een was- en koetshuis, waarin later een bierbrouwerij kwam met de naam ‘De Halve Maan’.

8. Mooie entree en hoeklisenen – Steenstraat 28

In de Steenstraat staat een fors blokvormig pand van twee lagen met kap en plat dak dat in tweede helft van de negentiende eeuw is gebouwd. In het pand is tegenwoordig een bedrijfskantoor gevestigd.

9. Mooie glas-in-loodramen – Steenstraat 22

Dit eenvoudige pand van één laag met kap is in ca. 1875 gebouwd. De bovenramen zijn glas-in-lood, waarin boven de ingang de naam ‘Wijnhandel De Smorre’ is opgenomen. Glas in lood werd destijds gemaakt omdat men nog niet een raam uit één stuk glas kon maken.

10. Vooruitgeschoven voorgevel – Steenstraat 17

Het forse pand met twee lagen en kap afkomstig van familie Johannes Hendrikus Mulder (paardenhandelaar) werd in 1855 als hotel gebruikt. Tegenwoordig staat het bekend als Hotel De Kroon en is restaurant Flavour erin gevestigd.

11. Plastisch en rijk getailleerd – Steenstraat 4

Aan de Steenstraat 4 staat een fors pand dat in het midden van de 19e eeuw gebouwd is als herenhuis. De begane grond is een tijd ingericht geweest als kapsalon en winkel.

12. Vormstukken en hanenkammen – Steenstraat 1

Het pand rechts naast de stadspomp is een eenvoudig gebouw uit het eind van de 19e eeuw. Voorheen was hier boekhandel Verhaag gevestigd, daarna is het pand in gebruik genomen door een kledingzaak.

13. Lisenen, lijsten en bekroningen – St. Plechelmusplein 6

In opdracht van de gemeente heeft architect Jacobus Moll een nieuw gebouw ontworpen: het eerste Rijks Post- en Telegraafkantoor van Oldenzaal. De opening van het nieuwe postkantoor was op 1 november 1874.

14. Passend bij plein en basiliek – St. Plechelmusplein 5

In opdracht van de gemeente is in 1886 een fors schoolgebouw gebouwd van één laag met kap en plat. Het pand staat in relatie met de Sint Plechelmusbasiliek en het Sint Plechelmusplein en het heeft een architectonische, cultuurhistorische en emotionele waarde.

15. Plechelmustoren – St. Plechelmusplein 4

De bouw van de 61 meter hoge toren is in ca. 1240 begonnen. Het torenportaal heeft onder het achtdelige gewelf sierlijke vroeg gotische bladkapitelen en hoekcolonnetten. Het echtpaar Gelderman-Bartelink schonk in 1930 een carillon van 42 klokken aan de stad. Later kwamen er 5 klokken bij.

16. Sint Plechelmusbasiliek – St. Plechmusplein 4

De Sint Plechelmusbasiliek torent al eeuwenlang boven Oldenzaal uit. Plechelmus, een rondreizende monnik uit Ierland, bouwde vermoedelijk in Oldenzaal een houten kerk, de Sint Plechelmus. Tussen 1140 en 1150 werd een romaanse basiliek gebouwd met rondboogvensters en boogversieringen.

17. Klokgevel met kroonlijst – St. Plechelmusplein 20

Op het St. Plechelmusplein staat een pand dat vroeger vrijwel zeker een kanunnikenhuis was. Tegenwoordig is het een woon/winkelhuis en heeft het een bouwlaag met zolder onder een zadeldak. Het pand heeft een zeer hoge cultuurhistorische waarde.

18. Het Oude Raadhuis – Kerkstraat 9

Na een verwoesting in het jaar 1510 is het weer opgebouwd in 1559. Tot 1837 stond dit pand bekend als een stadshuis, rechtszaal en gevangenis. Het was de grootste gevangenis van Twente. Later werd er van het pand gebruik gemaakt als MULO-school, gemeentehuis, wereldwinkel, makelaardij en horecagelegenheid.

19. De Hofkerk – Ganzenmarkt 9

Op deze plek stond oorspronkelijk een waterstaatskerk uit 1809. Architect ir. A.J.A winters heeft in 1934 de Hofkerk gebouwd, die onderdeel uitmaakt van de Nederlandse hervormde kerk. De uitgangspunten was de religieuze stijl uit de jaren '30 naar ideeën van de Amsterdamse school.

20. Achter smeedwerk en penanten – Hofmeijerstraat 1-15

Op deze plek stonden de zogenaamde ‘armenwoningen’. In 1926 bouwde R.K. kerkbestuur St. Plechelmus samen met de St. Vincentiusvereniging acht nieuwe huisjes. Tegenwoordig bevindt zich in twee vroegere ‘armenhuisjes’ museum De Pelgrim met in de twee huisjes ernaast het Carnavalsmuseum De Hofnar.

21. Zeldzaam voormalig theehuisje – Poortstraat 70

Dit huisje stond vroeger bekend als een voormalig theehuisje van metselwerk en pannendak. Het pand is in 1968 gerestaureerd en uitgebreid tot een bungalow. Tegenwoordig is het pand opgenomen in de lijst van te beschermen panden.

22. Kantoor en woonhuis – Paradijsstraat 4-6

Deze in 1870 gebouwde eenlaagse dienstvleugel bevindt zich aan de Paradijstraat 4-6. De sfeervolle woning is gerestaureerd en gemoderniseerd in 2007 – 2008, binnen de woning is er vanuit de gang toegang naar de ruime woonkamer met fraaie plavuizenvloer in romaans verband.

23. Woonhuis – Paradijsstraat 2

Het huidige herenhuis aan de Paradijsstraat is een voormalige predikantswoning. Het pand is in 1829 gekocht als predikantswoning door de protestantse gemeente. In 2006 is het huis, ook ‘Kistermakershuis’ of Croonenhuis’ genoemd, inpandig gerenoveerd.

24. Het J.W. Racerhuis – Marktstraat 15

Een klein stukje de Marktstraat in staat een woonhuis met gedenksteen. Boven de monumentale deur bevindt zich een gedenksteen van Jan Willem Racer, de eerste bewoner van dit pand in 1768. De beroemde advocaat en burgermeester van Oldenzaal Jan Willem Racer kwam op voor de rechten van de boeren en burgers in Twente.

25. Het Michgoriushuis – Marktstraat 10 en 12

Waar nu een dienstencentrum voor ouderen is gevestigd werd het pand vroeger gebruikt als een huisapotheek en was het bewoond door Guillaume Michgorius. (Voor meer informatie zie het monumentenroute boekje.)

26. Historisch Museum Het Palthe-huis – Marktstraat 11 en 13

Het pand met daarin Historisch Museum Het Palthehuis, de oudheidkamer van Oldenzaal, werd vroeger gebruikt als woning. Van 1799 tot 1928 woonden hier drie generaties van de familie Palthe.

27. Het Koetshuis – Marktstraat 9

Het pand aan de Marktstraat 9 diende lange tijd als dienstwoning voor het personeel van de familie Palthe. Daarnaast was het kleine pand in gebruik als stalling voor paarden en een rijtuig. Het textielverleden is hier altijd nog zichtbaar door het weefkamertje met een handweefgetouw uit 1731. Tegenwoordig wordt het pand gebruikt als stadskoffiebranderij.

28. Klassieke bekroning – Marktstraat 6

Het pand dat gevestigd is aan de Marktstraat 6 wordt nu gebruikt als horecabedrijf voor feestjes, recepties en vergaderingen. Dit pand van één laag met kap heeft een opvallende zware bekroning van de gevel.

29. Versierd met colonnetten – Marktstraat 2

Het pand aan de Marktstraat 2 diende vroeger als woonhuis en winkel voor de familie Bloemen. Het hoekpand is in eenvoudige neoclassicistische stijl gebouwd doordat men verlangde naar de ideale schoonheid van de klassieke Romeinse en Griekse architectuur. Later werd er door de familie Bloemen een apotheek in gevestigd en vervolgens kreeg het pand o.a. een horecabestemming.

30. Fors en Markant gebouw – Groote Markt 1

De familie Kock heeft in het begin van de twintigste eeuw dit herenhuis herbouwd, nadat het identieke vorige pand was afgebroken. Het pand is gevestigd op een beeldbepalende plaats in de oorspronkelijke straatwand. Voor een lange tijd was hier de NMB-bank in gevestigd en later kreeg het pand een bestemming als horecabedrijf.

31. Na 1930 zonder kap – Groote Markt 17

Tegenwoordig wordt het gebruikt als horecagelegenheid maar vroeger was het een woonhuis van Frederik Carel Wilhelm Stork. Dit huidige pand is gebouwd aan het begin van de 19e eeuw. Na 1930 is de kap verwijderd en is het metselwerk voorzien van pleisterwerk. Het pand is een beschermd pand.

32. Horeca – Groote Markt 19

Aan de Groote markt bevindt zich horecabedrijf Markt 19, waarvan het pand een verleden heeft als een woonhuis. Het pand is in 1967- 1968 geheel verbouwd, alleen de kelders on het achterste deel zijn nog authentiek.

33. Horeca - Groote Markt 21

Tegenwoordig kan je er heerlijk Mexicaans eten, maar vroeger stond het bekend als een wijnhandel van wijnhandelaar Peese-Brinkhorst. De wijnhandel werd uiteindelijk voortgezet door familie Schutte.

34. Fraaie hoekoplossing – Groote Markt 23

In de 18e eeuw was het een stadsherberg of herenlogement, er werden bruiloften gehouden en de notabelen vergaderden er. Rond 1919 werd het huis afgebroken en werd in de plaats door architect Karel Muller het huidige pand met art deco gebouwd.

35. Sluitsteen met monogram – Groote Markt 4

Het pand aan de Groote Markt 4 heeft een geschiedenis gekend als perceel van kuiper Leendert ten Bokum, slagerijen Lamers en Siemerink, een horecabedrijf en muziekschool en tegenwoordig alleen horeca.

36. Besloten plein vol leven – De Groote Markt

In het jaar 1049 werd er door keizer Hendrik III toestemming verleend om in de plaats Oldenzaal eenmaal in de week, op donderdag een markt te houden. Ter ere van het Wijfeest van de Sint Plechelmusbasiliek werd er op 21 oktober een jaarmarkt gehouden. De marktsteen was een markeringspunt van verschillende wijken in Oldenzaal. Later werden er openluchtconcerten gehouden.

Extra deel monumentenroute zuidkant

37. Gevarieerde gevelindeling – Steenstraat 56

Het pand aan de Steenstraat, dat tegenwoordig een cultuur-historische emotionele waarde heeft voor Oldenzaal, had vroeger een verleden als woonhuis met stalling dat gebouwd is in 1917. Uiteindelijk werd het pand gebruikt als kantoorruimte, wooneenheden werden er gerealiseerd en werd hier een makelaardij gevestigd.

38. Achtzijdige spits – Spoorstraat 2

De Antoniuskerk is ingewijd op 30 mei 1912. Aan de buitengevel tussen de ingangsportalen bevindt zich een heiligenbeeld gewijd aan Antonius van Padua. De achthoekige klokkentoren heeft tot op de dag van vandaag grotendeels de originele staat behouden.

39. Israëlische begraafplaats – Lyceumstraat

Slechts weinig Joodse Oldenzalers hebben de Tweede Wereldoorlog overleefd. De begraafplaats herdenkt Joden die door de Holocaust in vreemde aarde zijn begraven. Tegenwoordig wordt er hier niet meer begraven, het is uitsluitend nog een gedenkplaats.

40. Textielmonument – Spoorstraat 36

Vroeger stond op deze plaats het hoofdkantoor van textielfabrikant Gelderman. Het tweelaags monumentale pand stamt uit 1917. In de ‘Geldermanstaete’ is sinds de restauratie in 2005 woningcorporatie WBO wonen gevestigd.

Extra deel monumentenroute noordkant

41. Gebouwd in eclectische stijl – Molenstraat 31

De helft van dit dubbele woonhuis met verdieping en schilddak is tussen 1906 en 1909 gebouwd in eclectische stijl.

42. Helft van dubbel woonhuis – Molenstraat 29

Tussen 1906 en 1909 is de helft van dit dubbele woonhuis met verdieping en schilddak gebouwd in eclectische stijl. De gevel bestaat deels uit gepleisterde, deels uit geschilderde baksteen.

43. Wedergeboorte van een oude gevel – Molenstraat 25

Dit in de neorenaissance stijl gebouwde pand uit 1895 werd voor de Rooms Katholieke arbeiders vereniging St. Joseph gebouwd. De geveltop is voorzien van drie rondboogvormige vensters. In 2002 heeft er een verbouwing plaatsgevonden naar de oude situatie aan het pand. Sinds 2003 is Stadstheater De Bond in het pand gevestigd.

Monumenten buiten het centrum

44. Landhuis De Haer – Haerstraat 125

De blokachtige villa is in 1881 gebouwd door architect Jacobus Moll voor textielfabrikant Christiaan Maurits Gelderman.

45. Kalheupinkpark – Haerstraat 143

Architect Karel Muller heeft een gaaf ontwerp gebouwd in 1893 in opdracht van textielfabrikant Herman Johan Hendrik Gelderman. Het eenlaagse pand bestaat uit rode baksteen gevuld vakwerk.

46. Buitenplaats de Hulst – Bentheimersstraat 87/89

Deze villa, die tegenwoordig in privébezit is, is rond 1760 gelegd door richter Hendrik Jan Bos. De kenmerken van het pand zijn: een overkragend schilddak, erkers, veranda’s en een koetshuis.

47. Poortgebouw Begraafplaats – Hengelosestraat 115

De begraafplaats is in 1910 gesticht als rooms-katholieke begraafplaats. De begraafplaats heeft de volgende kenmerken: bij de onderdoorgang bevindt zich een risaliet onder een schilddak, boven de onderdoorgang bevindt zich een plaquette met de inscriptie: ‘gedenk de dooden’. Het poortgebouw is van cultuur-architectuurhistorische en stedenbouwkundig belang.