Historische tijdlijn

4.500 v Chr. - 500 n Chr.
Bewijs van leven
Over de geschiedenis van Oldenzaal voor 500 na Christus, weten we weinig. Wat we wel weten, komt voornamelijk voort uit archeologische vondsten en enkele vermeldingen in oude geschriften. De eerste bewijzen van bewoning in de omgeving van Oldenzaal zijn terug te traceren tot ruim 4.500 jaar voor Christus. De opgraving van twee zeldzame standvoetbekers die dateren tussen 3.200 en 2.100 voor Christus, zijn het oudste archeologische bewijsstuk. Daarna volgen de vele Germaanse urnen van omstreeks 800 voor Christus, die op de voormalige grafvelden gevonden werden, waar nu de wijk De Thij zich bevindt. Ook zijn er bij opgravingen op de hoek van de Steenstraat en Gasthuisstraat Romeinse munten gevonden met een afbeelding van Posthumus, een pretendent voor het keizerschap in Rome in 260 na Christus. Hieruit kunnen we opmaken dat Oldenzaal een rijke geschiedenis kent die ver teruggaat in de tijd.
Lees hier meer over de archeologie in Oldenzaal.

500-1.000 na Christus
Oorsprong van de stad Oldenzaal
In de vroege middeleeuwen was Oldenzaal aanvankelijk een kleine nederzetting. De oudste vermelding van Oldenzaal dateert uit de 8e eeuw en gedurende deze periode was de regio onderdeel van het Frankische Rijk. De stad groeide gestaag en kreeg in 1049 marktrechten van de Duitse keizer Hendrik III. Deze rechten gaven Oldenzaal het recht om een markt te houden en handel te drijven, wat bijdroeg aan de economische groei. Oldenzaal was er vroeg bij. In 1049 hadden alleen Utrecht en waarschijnlijk Deventer het marktrecht. Daarnaast was jaarmarktrecht gebruikelijk alleen bestemd voor bisschopsteden zoals Utrecht. Voor Oldenzaal werd dus een uitzondering gemaakt. Dit kwam doordat Oldenzaal een belangrijk religieus centrum was en de eerste stenen kerk van Twente bezat, namelijk de Plechelmusbasiliek.

1.000-1.550 na Christus
Middeleeuwse bloei en handel
Oldenzaal kreeg in 1249 stadsrechten van de bisschop van Utrecht. Gedurende de middeleeuwen bloeide Oldenzaal uit tot hét handelscentrum van de regio. Ondanks dat Oldenzaal niet aan een rivier lag, was de stad een belangrijke schakel voor de grotere Hanzesteden zoals Deventer en Zwolle door de gunstige ligging aan de Duitse grens. In de 14e eeuw werd Oldenzaal een Hanzestad, wat de handelsbetrekkingen met andere Hanzesteden in Noord-Europa verder versterkte. Aan het einde van de 16de eeuw raakte de Hanze in verval. In Nederland trokken de grote steden zoals Amsterdam alle handel naar zich toe. Helaas is er als gevolg van oorlogen, branden en sloop, weinig zichtbaars dat herinnert aan de Oldenzaalse Hanzetijd. Toch een idee te krijgen van Oldenzaal als Hanzestad in deze periode? Deze drie video's geven een goed beeld:
Oldenzaal Digitale Hanzestad deel 1
Oldenzaal Digitale Hanzestad deel 2
Oldenzaal Digitale Hanzestad deel 3
Lees hier meer informatie over de monumentale gebouwen uit deze tijd.

1.550-1.700 na Christus
Uitdagingen en tachtigjarige oorlog
De 16e en 17e eeuw brachten uitdagingen met zich mee voor Oldenzaal. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648 n Chr.) werd de stad meerdere keren belegerd en bezet door zowel Spaanse als Staatse troepen. De vrede van Münster in 1648 beëindigde officieel de oorlog en Oldenzaal kwam onder Staatse controle. De stad herstelde zich geleidelijk van de oorlogsjaren en kende een periode van vrede en stabiliteit.

Waarom was de strijd hier zo hevig? En waarom sloot de provincie Overijssel zich in eerste instantie niet aan bij de opstandige gewesten, die vochten voor hun vrijheid tegen de Spanjolen? Wat is er nog te vinden over die bewogen periode? Twente FM neemt in de reportage ‘Frontlinie Oldenzaal’ een duik in deze bijzondere geschiedenis.
Frontlinie Oldenzaal | TwenteFM | Reportage

1.700-1.900 na Christus Ontwikkeling en industrialisatie
In de 18e eeuw kwam Oldenzaal onder invloed van het koninkrijk Pruisen als gevolg van het Partagetraktaat van 1732. Ondanks deze politieke veranderingen bleef Oldenzaal zich ontwikkelen als een centrum van handel en ambacht. De industrialisatie in de 19e eeuw bracht nieuwe economische kansen en veranderde de stedelijke structuur. Nieuwe industrieën vestigden zich in de stad, waaronder textiel- en metaalbewerking.

De familie Gelderman heeft vanaf 1817 een essentiële rol gespeeld in de textielindustrie van Oldenzaal. Zij droegen bij aan de bloei van de textielnijverheid in de stad. Als eigenaren van textielfabrieken, waaronder de Koninklijke Weefgoederenfabriek Gelderman, speelde de familie een cruciale rol in de economische ontwikkeling van Oldenzaal. De textielproductie leverde werkgelegenheid en welvaart op voor de lokale bevolking. De familie Gelderman stond bekend om hun innovaties in de textielindustrie en hun betrokkenheid bij de gemeenschap. Hun nalatenschap is zichtbaar in de historische gebouwen die verbonden zijn aan de textielindustrie en hun invloed heeft de industriële geschiedenis van Oldenzaal gevormd en versterkt.

Vanaf 1.900 na Christus
Levendige en ondernemende stad
Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) werd Oldenzaal bezet, wat leidde tot moeilijke tijden. Maar na deze oorlog volgde een periode van economische groei. In de tweede helft van de 20e eeuw onderging Oldenzaal stadsvernieuwing en modernisering. De stad transformeerde van een traditioneel handelscentrum naar een moderne stad met een groot winkelaanbod en horecavoorzieningen. In de 21e eeuw is Oldenzaal een ondernemende stad waar het verenigingsleven een belangrijke rol speelt in de verbinding met elkaar.

Meer informatie?
Wil je meer weten over de historie van Oldenzaal? Bezoek Museum Het Palthe Huis, Museum De Pelgrim of maak een historische stadswandeling onder leiding van een gids. In onze winkel vind je ook een aantal boeken over de geschiedenis van de stad. Je vindt ons aan de Grootestraat 35-37 in het centrum van Oldenzaal.